Ung í Norðurlondum velja enskt framum

Málsliga landslagið í Norðurlondum sær øðrvísi út í dag enn fyri 70 árum síðani, tá norðurlendska samstarvið formliga byrjaði. Tey ungu í dag vaksa upp í einum globaliseraðum heimi, har enska málið er allastaðni, og norðurlendsku málini tí tykjast meira fjar.

Tað er niðurstøðan í eini nýggjari frágreiðing sum Norðurlendska Ráðharraráðið hevur gjørt til tess at lýsa støðuna hjá norrøna málfelagsskapinum millum ung fólk í dag.

Í Norðurlondum hava vit leingi hildið, at mál og mentan bindir okkum saman. Norðurlond hava søguliga sæð verið knýtt saman bæði mentanarliga, málsliga og politiskt.

Ráðharraráðið hevur spurt 2.000 ungar norðbúgvar í aldrinum 16 til 25 ár um teirra áskoðan á mál og mentan, og hvussu væl tey halda, at tey skilja tey skandinavisku málini.

Andrea Skjold Frøshaug og Truls Stende hava skrivað frágreiðingina, ið varð kunngjørd í farnu viku. Hetta fór fram á netinum – á enskum.

Ikki so lætt at skilja danskt, norskt og svenskt
Sambært Truls Stende eru niðurstøðurnar í frágreiðingini ikki óvæntað, hóast tey vísa at tað eru nógv ung, ið halda tað vera trupult at skilja skandinavisku málini.

- Tað eru stórir munir á londunum, tá vit hyggja eftir, hvussu nógv ung, ið halda, at tey hava lætt við at skilja grannamálini. Og í fleiri londum er ein stórur partur, sum eru ósamd í, at tað er lætt at skilja danskt, norskt og svenskt, sigur Truls Stende við heimasíðuna hjá ráðharraráðnum, norden.org.

Nøkur av úrslitunum frá kanningini:

• Í øllum Norðurlondum halda 62 prosent av teimum ungu, at norskt og svenskt er lætt at skiljs.
• Einans 26 prosent halda, at danskt er lætta at skilja.
• Størsta talið av teimum, ið halda at skandinavisku málini eru løtt at skilja, eru í Føroyum og í Noregi.
• Serliga í Finnlandi, Grønlandi og Íslandi eru tað lutfalsliga nógv, sum eru ósamd í at tað er lætt at skilja eitt ella fleiri av teimum skandinavisku málunum.
• Næstan øll ung í Norðurlondum (95 prosent) halda, at enskt er lætt at skilja. Í høvuðsheitum er enska ávirkanin sterk. Heili 65 prosent svara, at tey ofta hava tað lættari við at orða seg á enskum enn á teirra egna móðurmáli, og 62 prosent svara, at enskt hevur stóra ávirkan á teirra egna mál.
• Samstundis eru tveir triðingar sammdir í, at tað er ein týðandi partur av norðurlendska felagsskapinum at skilja skandinavisku málini.

Duga enskt betri enn teirra egna móðurmál
Niðurstøðan í frágreiðingini "Har Norden et språkfellesskap?" er tann sama, sum aðrar frágreiðingar í hesi øldini eru komnar fram til. Tær vísa, at tey ungu ikki skilja so væl skandinaviskt longur, men duga hinvegin nógv betur at málbera seg á enskum, enn ættarliðini undanteimum.

Orsøkin til hesa gongdina er enska ávirkanin, og at nýggj tøkni og sosialir miðlar hava broytt mátan, sum tey ungu samskifta, málbera seg og brúka mentanartilboð.

Ikki ein málkreppa kortini
Tá 60 prosent av teimum ungu siga, at tey heldur velja at tosa enskt, tá tey hitta aðrar norðbúgvar, so kann ein halda, at norðurlendska samanhaldið er við at fara fyri bakka. Men hesum er norski málfrøðingurin ikki samdur í.

- Tá hugt verður eftir hesum úrslitunum, so kann ein fáa tann tankan, at norðurlendska samanhaldið er í trupulleikum. Men møguliga er málfatanin ikki so týdningarmikil fyri norðurlendska samanhaldið, sum vit hava hildið. Í eini kanning frá 2017 svaraðu tey flestu, at tað eru samanfallandi samfelagsmodell og felags virðir, sum eru størstu orsøkirnar til, at norðurlond skulu samstarva – og ikki í so stóran mun felags málfatanin, sigur Truls Stende við norden.org.

Hóast tey ungu halda, at mál ikki er tað mest týðandi at samstarva um fyri norðurlond, so bendir kanningin eisini á, at tey halda, at mál er av týdningi, tá tað ræður um at skilja hvønn annan í persónligum samskifti. Tí er samlaða myndin ikki eitt antin-ella, men heldur eitt bæði-og.

Frágreiðingin kann lesast her 

---

Í dag, 23. mars, er Norðurlandadagur. Í dag fyri 50 árum síðani var Helsingforssáttmálin undirskrivaður. Hesin sáttmálin er grundarlagið fyri politiska stjórnarsamstarvinum, kallað Norðurlendska Ráðharraráðið.